Oksipital Nevralji

Oksipital nevraljibaş ağrısının sık sebeplerindendir. Burada etkilene servikal 2 ve 3. Sinirlerinden kaynaklanan iki çift sinirdir. Ağrı genellikle kafa tabanında ve ensededir ama başın diğer kısımlarınada yayılım gösterir.

Sebepleri

Oksipital nevralji baş ağrısının sık sebeplerindendir primer yada sekonder olabilir. Sekonder başağrısında alıtında yatan tümör, travma, enfeksiyon, sistemik hastalık veya kanama vardır.

Aşağıdaki sebeplerden dolayı oksipital nevralji olsada bir çok vakada sebep olarak boyun kaslarının kronik olarak kasılması yada boyun gerginliği veya bilnmeyen sebepler gösterilir.

Üst servikal omurgaların osteoartriti
Oksipital sinirlere olan travmalar (greater yada lesser oksipital sinir)
Dejeneratif boyun omurga hastalığının servikal sinirlere yada oksipital sinirlere bası yapması
Boyun fıtığı
C2 ve C3 sinir köklerini etkileyen tümörler
Gut hastalığı
Diyabet
Kan damarlarının enflamasyonu
Enfeksiyon

Şikayet ve bulgular

Şikayet olarak devamlı olan yanıcı ve zonklayıcı ağrı ve bununla beraber ani batıcı ağrı olması. Aşrılar migrendeki gibi tarif edilir. Ağrı genellikle kafa tabanından başlar ve arka ve yan kafa derisine doğru yayılım gösterir. Bazı hastalarda aşrının olduğu tarafta göz arkasında ağrı vardır. Ağrı sıkılıkla tek taraflıdır ve başın iki tarafınında etkileyebilir. Bazı hastalarda boyun hareketleri ağrının tetiklenmesine yol aşar. Kafa derisi hassatır dokunma yada fırçalama esnasında ağrı artışı olabilir.

Teşhis

Oksiptal nevraljinin diğer ağrılrdan ayrılması zordur. Tanı için hastanın hikayesi öz geçmişi ve muayenesi ile tetkiler yapılmalıdır. Nörolojik muayenede bulgu varsa doktorunuz aşağıdaki tetkikleri isteyecektir:

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): Üç boyutlu olarak manetik alan ve bilgisayar teknolojisi kullanarak yapıların gösterilmesinde önemli rol oynamaktadır, MRI ile omurilik, sinir kökleri ligamentler ve diski görmek kolaydır. Bu radaki basının sebebini ortaya koyabilir.
Bilgisayarlı tomografi (BT yada CT): x ışınlarının bilgisayat teknolojisi ile görüntüye çevirilmesi esasına dayanmaktadır. Burada kemik yapıdaki değişiklikler ve darlıklar ortaya konulabilir.

Cerrahi dışı tedaviler

Buradaki amaç ağrının azaltılmasıdır. Sıklıkla şikayetler sıcak uygulamasıü istirahat, masaj gibi fizik tedavi uygulamaları, anti-enflamatuar ilaçlar ve kas gevşeticileri ile azalır yada kaybolur. Ciltten iğne yapılması ile sinir bloğu uygulaması sadece tanı konulmasını değilde aynı zamanda tedavide yardımcı olaktadır. Sinir blokları oksipital sinire yapıldığı gibi servikal 2 ve 3. Sinirlere yapılabilir fakat sık olaak steroid enjeksiyonlarının yan etkileri olabilir.

Cerrahi

Cerrahi tedavi ağrı kronik hal alırsa yada konservatif tedaviden faydalanmıyor ve çok şiddetli ise yapılabilir. Cerrahiden önce kar zarar ilişkisi iyi gözden geçirilmelidir.

Mikrovasküler dekompresyon tekniği ile sinirler ortaya konulur ve sinirlere bası yapan damarlar kibar bir şekilde sinirlerden ayrılır. Dekompresyon ile sinirin duyarlılığı azaltılarak normae dönmesi sağlanır. Cerrahi yapılan sinirler C2 sinir kökü, ganglion ve postganglionik sinirdir.

Oksipital sinir stimülasyonunda nörostimülatör kullanarak sinire elektrik verilir elektrik impusları ağrının bloke olamasına neden olurç bu uyguama diğer uygulamalara nazaran daha kolaydır ve hasar oluşturmazlar.

Spastitite

Spastitite belli kasların devamlı kasılmasıyla olan bir hastalıktır. Bu anormal kasılma kasta sertliğ ve normal konuşma ve yürüme gibi aktivitelerin yapılamamasına neden olur. Spastitite beynin yada omurilğin hasarlanması sonrasında olur. Bu hasar sinir sistemi ile kaslar arasındaki sinyal dengesini bozar. Bu dengesizlik kastaki aktivitenin artmasına neden olur. Spastitite kaslar ve uzuvlardaki eklemlerin üzerine negetif etki yapar ve özellikle büyüme çağındaki çocuklar için zararlıdır.

Hastalığın görülme sıklığı

Spastitite dinyada 12 miyondan fazal insanı etkilemektedir.
Serebral palsili (CP) hastaların % 80 kadarında değişik derecelerde spastitite vardır
Multibl Sklerozlu (MS) hastaların % 80 kadarında değişik derecelerde spastitite oluşur.

Spastititeyi yapan diğer durumlar

Travmatik beyin yaralanması (TBY)
Spinal kord yaralanması (SKY)
Oksijensizlikten dolayı beyin hasarlanması
İnme
Ensefalit
Menenjit
Adrenolökodistrofi
Amyotrofik lateral skleroz (ALS, Lou Gehrig hastalığı)

Serabral Palside (CP) spastitite

CP’li hastanın beyninde hasar oluşmuştur. Bilinmeyen sebepten dolayı hasar beynin kas tonu hareketini kontrol eden bölgededir. Bu nedenle CP’li hastaların beyni kasların esnekliğini kontrol edemezler. Kas sadece omurilikten kontrol edilir buda spastik olmasına neden olur. CP ile doğan hastaların doğuştan uzuvlarında deformite yoktur fakat spastitite nedeniyle zamanla gelişir. Spastite nedeniyle kasların kasılı kalması kasların gevşeyememesine ve günlük aktivitelerinin yapılamamasına ve deformite gelişmesine neden olur.

Multibl sklerozda (MS) spastitite

MS de spastite olması sık rastlanılan bir durumdur. MS ile ilişkili olan iki çeşit spastitite vardır; fleksör ve ekstansör. Fleksör spastititede istemsiz olarak kalçanın yada diz ekleminin kıvrılması olur (sıklıkla etkilenen hamstrig kaslarıdır kalça ile diz arasındaki arka grup kaslardır). Ekstansör spastititede ise istemsiz olarak alt uzvun düzleşmesidir. Ekstansör spastitite kuadriseps (dizin üzerindeki öndeki kaslar) ve adduktör (dizden uyluğun içinden uzanan kaslar) kas grupları etkilenir. Bacaklar birbirine yaklaştığında yada ayakbilekleri birbirinin üzerine konulduğunda bacaklar düz hale gelir. Spastitite kollarda da olmasına rağmen oldukça azdır.

Spastitite ani hareket yada pozisyon değişikliklerinde, kas kasılmasında, ısı değişikliklerinde, nemli havada, enfeksiyonda ve dargiysilerle tetiklenebilir.

Travmatik beyin yaralanmasında (TBY) spastitite

Spastik hiper tonus TBY sonrasında beyin sapı, beyincik ve orta beyin hasarlanmalarında olur. Bu hasar beynin refleks merkezini bozar ve değişik sinir yolaklarından gelen mesajların kesilmesine neden olur. Bu kesilme kas tonunda, hareketinde, duyusunda ve refleksinde değişmeye yol açar. TBY’sının yeri spastititenin ve güçsüzlüğün seviyesini belirler. Beyindeki refleks merkezi omuriliktekinden daha karmasıktır. Bu nedenle TBY hastalrınının spastititesinin tedavisi spina kord hastalıklarındakinden daha zordur.

Beyin yaralanmasından kısa bir süre sonra birçok hasta artmış kas tonusu ve vücütlarının postürünün sert oluğunu fark ederler. En sık pozisyon kollar yanda ve dik el bilekleri ve parmakları içe kıvrık ve yumruk yapılmış haldedir. Alt ekstremitede dik ve kasılı olup ayaklar içie kıvrılmış şekildedir.

Şikayet ve bulgular

Spastitite hafif sertlikten uzuvları kontrol edemeyecek şekilde fazla ve ağrılı olabilir. Spastitite aynı zamanda eklemlerde ağrı ve kasılma ve bel ağrısına neden olur.

Spastititenin yan etkileri:

Kaslarda kasılma sebebiyle hareketleri kolay yapamama
Kas spasmı konytol edilemeyen ağrılı kasılmalara neden olur
İstemsiz bacakların çaprazlaşması
Kas ve eklem deformiteleri
Kas yorgunluğu
Uzunlamasına kas büyümesinin engellenmesi

İlave yan etkiler

İdrar yolları enfeksiyonu
Kronik kabızlık
Ateş yada sistemik hastalık
Bası ağrısı

Tedavi seçenekleri

Birçok tedavi seçenekleri vardır ve bunları hastaya göre seçmek gerekir. Tedavi seçeneklerinin amacı;

Spastititenin şikayet ve bulglarını rahatlatmak
Ağrı ve kas kasılma sıklığının azaltılması
Yürümenin, günlük aktivitenin, kişisel hijyenin ve bakımın kolaylaşması
Bakıcının hastayı daha rahat kontrol edebilmesi, giydirebilmesi, besleyebilmesi, transportu yada yıkıyabilmesi
İstemli kas hareketlerinin daha kolay yapılabilir hale gelmesi
Çocuklarda normal kas büyümesini sağlamak

Fizik ve mesleki tedavi

Fizik ve mesleki tedavinin amacı, hastanın kas tonusunun azaltılması, hareket kabiliyetinin, gücün ve koordinasyonun artamsının sağlanmasıdır. Tedavide germe ve güçlendirme, geçici breysler kullanma, soğuk uygulama elektrik verilmesi ve biofeedback yapılır.

Ağızdan alınan ilaçlar

Bu ilaçlar hastanın spastititesi günlük yaşamını ve uykusunu etkiliyorsa başlanabilir. Etkili tedavi uygulaması iki yada daha fazal ilacık kombine edilmesi ile sağlanabilir. Hastaya göre tedavi yapılmalıdır.

Kullanılan ilaçlar:

Baklofen
Benzodiyazepinler
Dantrolen sodyum
İmidazolinler
Gabapentin

Botulinyum toksin (BTA, botoks) enjeksiyonu

Kasları felç etmek için az miktarlarda kullanıldığında etkili olduğu sağtanmıştır. Spastititenin tipine göre enjeksiyon yapılacak kas seçilmelidir.

Botoks kasa enjekte edilince asetil kolini bloke eder ve kas gevşer. Enjeksiyon etkisini birkaçgün içinde gösterir ve 12-16 hafta kadar sürer. Tekrarlama gereği ve birkaç kasa yapılması bu tedavinin sevilmemesini sağlar.

Cerrahi

İki cerrahi prosedür uygulanmaktadır bunlar; intratekal baklofen (ITB) uygulaması ve selektif dorsal rizotomidir (SDR).

İntratekal baklofen (ITB)

Şiddetli vakalarda hastaya karın cildinin altına yerleştirilen pompa ile belden BOS içine baklofen verilir. Burada direk olarak baklofenin BOS içine verilmesi ağızdan alınmaya oranla daha etkili olup daha az yan etkiye sahiptir. İntratekal baklofen tedavisi alt ve üst uzuvları tutan spastititede oldukça etkilidir.

Selektif dorsal rizotomi (SDR)

SDR’de beyin cerrahı omuriliğe giren omurganın arkasındaki duyu sinirlerini keser bu sinirler kaslardan omuriliğe sinyal iletir. SDR özellikle yürümenin yapılamadığı alt ekstremite spastititesinde kullanılır. Spastititeye neden olan duyu sinir kökleinin kesilmesi ile kaslardaki kasılma azalır fakat diğer fonksiyonlar yerinde kalır. Spastititenin azalması hastanın hereket kabiliyetini artırır, kaslarda kontraktür gelişmesi yada eklemledeki deformiteler azalır. CP li olan hastalarda kriterlere uyuyorsa uygulanabilir. Aşağıdaki kriterler SDR adayı olamayacak hastalar içindir:

Menenjit, konjenital beyin enfeksiyonu, prematür doğumla ilgisi olmayan hidrosefali, kafa taravması yada ailesel hastalık varsa
Mikst tip CP si olan hastalar
Şidettli derecede skolyozu olan hastalar
Fonksiyonel kazanç beklentisi ameliyattan sonra yoksa

Cerrahinin riskleri ve kazançları karşılaştırılmalıdır. Randomize kontrollü çalışmalar hastaların spastititesinde ve fonksiyonel faydalamada SDR ameliyatının faydalı olduğu ortaya konulmuştur.

Bu yazıdaki bilgiler genel bilgi vermek amacı ile hazırlanmış olup bir doktordan alınan bilgilerin yerine kullanılamaz.