Erişkin Hidrosefalisi

Hidrosefali nedir?

Hidrosefali kelimesi iki adet latince kelimenin birleştirilmesi ile oluşmuştur. Hidro su demek, sefalus ise kafa demektir.
Hidrosefalide beyin omurilik sıvısının (BOS) miktarı artarak ventrikül denilen içi BOS dolu boşluklarda birikerek kafa içinde basıncın artmasına neden olur. Hidro sefali kafada su olması olarakta bilinir ve bu su BOS’dır, BOS beyin ve omuriliği sarar ve 3 hayati fonksiyonu vardır; 1) beyin ve omurilik için çok emici olarak bilinir. 2) beyin ve omurilik için besleyici maddeler taşır ve aynı zamanda buradaki artıkları toplar. 3) beyin ve omurilik arasında akar ve aralarındaki basıncı dengeler. Erişkinler gönde yaklaşık büyük bir su bardağı kadar (yarım litre) BOS üretir. Travma sonrasında yada bazı hastalıklarda BOS ventrşkül içinde birkmeye başlar ve ventriküller genişlemeye başlar. Yetişkinlerde kemik büyümesi durduğu için kafa çevresi artamaz fakat kafa içi basınç artışı görülür.

Hidrosefali kronik bir durumdur. Kontrol edilebilir fakat tamamen kür edilemez. Erken tedavi hastada herhangi bir sekel bırakmadan iyileşmesini sağlar. Bazı hastalar hayatlarını bazı kısıtlamalarla yaşarlar.
Hidrosefali her yaşta olabilir fakat en sık olarak bebeklik ve 60 yaşından sonra görülür. Her cins ve ırkı eşit olatak etkiler. Demansı (bunama) olan hastalrın % 5-6’sında normöal basınçlı hidrosefali vardır.

Hidrosefalus ex-vacuo

Hidrosefalus ex-vacuo hastalıklar ve inmeler sonrasında beyinin eriyip küçülmesi sonrasında oluşur. Beyin küçülmesi Alzheimer hastalığında da olur ve oluşan boşluklar BOS ile doldurulur. Bu esnada ventriküllerde büyür fakat basınç normaldir.
Normal Basınçlı Hidrosefali (NBH)

NBH, BOS dolaşımının bir yerden sıkıntıya girmesi sonrasında olmaktadır. Basıncı dengelemek için ventriküllerde genişleme başlar buda ventrikğllerin etrafındaki beyin dokusuna hasar verir. NBH adı üzerinde normal yada hafif basınç artışı ile adından da anlşıldığı gibi ventriküllerin genişlemesidir. Aslında normal basınçlı olması doşru değildir genellikle geceleri hastanın BOS basıncı artmaktadır.

NBH kafa travöası, beyin ameliyatı, kanama, menenjit, tümör yada kendiliğinden olabilir. Ne yazıkki NBH’nin sebebi hastalarn büyük kısmında bilinmemektedir. Bu hastaların tanısının konulmasının en sıkıntılı kısmı bu şikayetlerin yaşla beraber olan, alzheimer yada demensda da olmasıdır.NBH hastalarının biyik bir kısmı 60 yaş ve üzerindedir ve bu şikayetlerin yaşlanmaya bağlı olduğu düşünülerek atlanmaktadır. Ne yazıkki birçok hasta tanı koyulamadığı için uygun tedavi olamamaktadır.
Erişkin başlangıçlı hidrosefalide şikayetler

başağrısı
bulatı
gözlerin fokus yapmasında zorluk
yürüme bozulması adımlar daha küçüktür
bacaklarda güçsüzlük
ani düşmeler
dengesizlik
kişilik değişimleri
nöbet

NBH’nin ana şikayetleri

yürüme güçlüğü (küçük adımlarla zor yürüme)
demans yada unutkanlık
mesane kontrolünde problemler (idrar kaçırma)

yürüme şekli NBH hastalarının çoüunda tipiktir: geniş tabanlı kısa yavaş ve ayaklarını sürüyerek yürürler. Hastalar yürürken ayaklarını kaldıramazlar anki ayak tabanı tutkla ile zemine yapışmış gibidir. Merdivenden inip çıkmak zordur ve genellikle düşerler. Yürüme bozukluğu ilk ortaya çıkan bulgudur bu bozukluk hafifden tam yürüyememeye ve ayağa kalkamamaya kadar değişmektedir.

NBH eğer tedavi edilmezse zamanla şikayetlerde artış olur. Tedavi edilmeyen hastalarda nöbet olabilir buda durumu dahada kötüleştirir. Yürüme bozulmasından sonra hastada demans ve idrar tutamama başlar. Orta derecede olan demans hastanın günlük hayata isteksiz olması ve unutkanlık ve yakın hafızanın azalması olarak kendini gösterir. Akli dengeleirnde belirgin bozulma her NBH olgusunda kendini göstermez.

İdrar ile ilgili problemler hastanın sık idrara çıkması ve tuvalete yetişememe gibi hafif olarak başlar. Şiddetli vakalarda idrar kontrolünün tamamen kaybolması ile kendini gösterir. İdrara sık çıkmadan kasıt 1-2 saatte bir idrara çıkmaktır. Acil tuvalate gitme isteği ise urinary urgency olarak ismlendirilir. Bu acil idrara çıkma isteği hemen yapılmazsa hasta idrarını kaçırır.

Hidrosefalinin teşhisi

Üç ana şikayeti ile başvuran NBH hastası yada diğer şikaterleri olan hasta beyin cerrahına gönderilmelidir. Tedaviyi yapmadan önce doktor aşağıdaki uygulamaları yapmalıdır:

hastanın tıbbi kayıtları gözden geçirilmeli ve fizik muayene yapılmalıdır
tam nörolojik muayene yapılmalıdır ve tanı için testler istenmelidir
sebebe yönellik sorular sorulmalıdır

nörolojik muayene durumun ciddiyetini ortaya koyacaktır. Tanı için birçok test yapılabilir.

Bilgisayarlı tomografi (BT yada CT): x ışını kullanılarak yapılan bir test olup ventriküllerin genişlediği yada blokajın sebebi ortaya konulabilir.
Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): manyetik alan kullanılarak 3 boyutlu olarak vücut anatomisi görüntülenebilir. MRI CT den daha fazla bilgi verdiği için ilk tercih edilen yöntemdir.
İzotopik sisternografi:bu testte spinal aralığa LP ile radyoaktif izotop BOS içine enfjekte edilir. Bu radyoizotopun abzorbe edilmesi takip edilir (4 güne kadar). Bu test CT yada MRI dan fonksiyonel anlamda daha değerlidir.
Lomber Ponksiyon (LP): lokal anestezi altında belden spinal BOS mesafesine girilmesi işlemidir. 50 cc kadar BOS çıkarıldıktan sonra hastanın şikayetlerinde azalma olup olmadığı görülür. Bu test ile BOS basınvcı ölçülüp biyokimyasal analizde yapılabilir. Eğer hastanın şikayetleri LP sonrası geçici olarak fayda gördüyse bu hasta ameliyattan fayda görecektir denilebilir. Bu LP işleminden faydalanmamasına rağmen ameliyattan sonra çok faydalanan hastalarda vardır.
Kafa içi basınç ölçülmesi: bu sayede hastadaki anormal basınç yükselmeleri kayıt edilmiş olur. Bu prosedürde kafaya bir delik delip fiberoptik kablo ve algılayıcı beyne yerleştirilir lokal ile yapılabilir hastanede 24 saat kalması gerekmektedir.

Cerrahi ne zaman gerekmektedir

Hidrosefali değişik şekilllerde tedavi edilebilir. İk şekilde problem vardır birisinde BOS dolaşımında tıkanma vardır yada BOS emiliminde problem vardır ikisndede sebebi ortadan kaldırmak yapılabildiği gibi şant denilen yöntem ile BOS örneğin ventrikülden periton (karın içindeki zar) içine şantlanması gibi ameliyat ile tedavi edilebilir.
Şant hastanın vücudunda ömür boyu kalacaktır ve BOS basıncını dengeliyerek normal sınırlada tutacaktır.
Bir diğer alternatif yöntem ise endoskopik 3. Ventrikülostomidir burada 3. Ventrikül tabanından bir delik açılarak (ventrikül içindeki video kamera sistemi ile) BOS’nın araknoid boşluklara bypass edilmesi sağlanmış olur.

İyileşme

Nörolojik fonksiyonlarda ameliyattan sonra iyileşecektir. Eğer kalan sekel varsa bunun iyileşmesi için rehabilitasyon programına hasta alınabilir. İyileşme, olan hasarın büyüklüğüne ve beynin iyileşme kapasiyesine bağlıdır.
Hidrosefali devam eden bir hadise olduğu için doktor tarafından uzun süre takip edilmelidir. Takipte CT ve MRI kullanılabilir. Aşağıdaki bulgular varsa ameliyat olduğunuz doktora müracaat edin.

Ameliyat yerinde yada cilt altındaki kateterin geçtiği yerde kızarıklık hassasiyet, şişme ve ağrı olması
İrritabilite veya şuur durumunda bozulma
Bulantı, kusma, başağrısı veye çift görme
Ateş
Karın ağrısı
Ameliyat önceki döneme dönme

Prognoz (gidişat)

Hidrosefalide prognoz sebebe, semptomların derecesine ve tanı konmada yada tedavideki gecikmeye başlıdır. Bazı hastalar dramatik iyileşme gözterirken bazılarında iyileşme beklendiği kadar olmaz. Bazı hastalarda NBH olan haslardaki demans toparlayabilir. Hastada basınç artışına başlı başağrısı varsa bu hastalarda şant sonrasında ani iyileşme görülür. Eğer hidrosefalinin sebebi biliniyorsa bu hastalarda şantın başarısı % 80’den yüksektir. Sebebi bilinmeyen hidrosefalide ise başarı daha düşüktür.

Genelde hidrosefali nekadar önce tespit edilirse iyileşmeside okadar süratli olacaktır. Şikayetleri uzun süredir devam eden hastaların iyileşmeside o kadar yavaş olabilir. Ne yazıkki hastaların iyileşme oranları konusunda önceden kesin tahmin yapmak mümkün değildir. Bazı hastalar kısa sürede iyileşirken bazıları 5-6 ay kadar sürebilir.

Şant malfonksiyonu yada tıkanması olabilir. Yada santı basıncı kafa içi basıncını dengelemeye yeterli değilse hastaya ikinci bir ameliyat yapılabilir. Enfeksiyon halinde antibiyotik gerekebilir. Birçok komplikasyon başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.

Bu yazıdaki bilgiler genel bilgi vermek amacı ile hazırlanmış olup bir doktordan alınan bilgilerin yerine kullanılamaz.